Ыбырай Алтынсариннің өмірбаяны

Ыбырай Алтынсарин 1841 жылы 2 қарашада Николаев уезінің (Қазіргі Қостанай облысы Алтынсарин ауданы) Арақарағай болысында дүниеге келген. Ыбырай әкесінен ерте айырылып, атасы - белгілі би Балғожа Жаңбыршиннің қолында тәрбиеленді.

1850 жылы Балғожа би Ыбырайды Орынбор шекаралық комиссиясы жанындағы мектеп - интернатқа тағайындайды. Алтынсарин оны 1857 жылы табысты бітіріп, үш жыл бойы атасы Балғожаның - қыпшақтар тайпасының ұзын руының басқарушысы, Орынбор комиссиясының әскери старшинасында писар болып жұмыс істеді.

Біраз уақыт Алтынсарин Орынбор облыстық басқармасында толмач (аудармашы) болып жұмыс істеді. 1860 жылы облыстық басқарма оған Орынбор бекінісінде (Торғай қ.) қазақ балаларына арналған Бастауыш мектеп ашуды тапсырды, онда ол орыс тілінің мұғалімі болып тағайындалды. Шалғай қалада мектеп ашу оңай болған жоқ: қаражат болмады, облыстық басқарма мен жергілікті биліктің қолдауы болмады. Алайда, Ы. Алтынсарин бұл қиындықты тоқтатқан жоқ. 1864 жылдың 8 қаңтарында мектептің салтанатты ашылуы өтті. Алтынсариннің ағартушылық қызметі осылай басталды. Кейбір уақытта и. Алтынсарин Торғай уездік басқармасында іс жүргізуші болып жұмыс істеді, уездік бастықтың аға көмекшісі, уақытша - уездік судья міндеттерін атқарды.

1879 жылы Алтынсарин Торғай облысы мектептерінің инспекторы лауазымына тағайындалды. Бұл лауазымда Ы. Алтынсарин өмірінің соңына дейін жұмыс істеді.

1883 жылы Алтынсарин Николаев (Қостанай) уезіне көшті. Аракарағай болысының туған жерінде, Қостанай қаласынан үш шақырым жерде, Тобыл өзенінің жағасында, кейіннен "Инспекторское" деп аталған шағын көл болған аралда ол өзі тұрып, қайтыс болғанға дейін жұмыс істеген үй салды.

Ы.Алтынсарин 1889 жылы 17 шілдеде қайтыс болып, әкесінің бейітінің қасындағы Тобыл жағалауындағы өз үйінің жанында үлкен халық тоғысында Қазақ әдет - ғұрпы бойынша жерленді. Қайтыс болғанға дейін Алтынсаринге статский кеңесші атағы берілді, бұл сол уақытта инфантериядан генерал - майор дәрежесіне сәйкес келді.